مقدمه

توسعه پایداردرمعدنکاری

“همه چیز با معدنکاری آغاز می شود”. این جمله شعار هجدهمین کنگره جهانی معدن بود که در سال 2000در آمریکا برگزار شد. فیزیک دان معروف، آقای ماکس پلانگ می گوید: “معدنکاری همه چیز نیست ولی بدون معدنکاری همه چیز هیچ چیز است با توجه به اهمیت معدنکاری در جهان هستی و آغازگری آن در تمامی مسائل جامعه، بدون توجه به معدنکاری قطعاً توسعه ها ناپایدار خواهند بود. به عبارت دیگر می‌توان گفت توسعه پایدار در تمامی حوزه های زندگی بشر بسته به پایداری فعالیت معدنکاری است و وجود توسعه پایدار در بخش معدنکاری الزام شکل گیری توسعه پایدار در سایر حوزه های زندگی انسان است.

توسعه پایدار به معنا و مفهوم افزایش و پیشرفت در وضعیت و چگونگی زندگی می‌باشد، توام با اینکه کیفیت زندگی عصرهای آتی را نیز حفظ می‌کند. در واقع، توسعه پایدار امکان رسیدن به آرمان‌های پیشرفت بشریت را می‌سازد به گونه­ای که در بلند مدت منابع به اتمام نرسند و راحتی و رفاه برای نسل آینده فراهم باشد.

پیشرفت در سه حوزه زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی به طور هم‌زمان از اصول توسعه پایدار می‌باشد. کشورهای توسعه یافته در ابتدای راه توسعه با تکیه بر منابع معدنی و استخراج اصولی آن­ها توانستند در راه توسعه گام بردارند. با گذشت زمان و بر اثر بی اعتنایی به اصل حفاظت از محیط زیست و پیامد‌های اجتماعی و نگاه صرفاً اقتصادی و کسب سود  به معدن، مشکلاتی ایجاد شد که به آهستگی، توجه به این مسائل در کنار جنبه‌های اقتصادی معدن‌کاری، سبب آن شد تا مفهوم و اصول توسعه پایدار مطرح گردد.

اساسا معدنکاری یک فعالیت دائمی در یک منطقه نیست و بالاخره ذخیره معدن تمام شده و معدنکاری در آن منطقه به پایان می رسد به استناد فرهنگ لغت آکسفورد معنی واژه پایدار بدین ترتیب است “:باعث ادامه دار بودن یا باعث طولانی مدت بودن یا بدون منقطع شدن”. با توجه به معنی دوم و امکان برنامه ریزی منسجم جهت افزایش عمر معدن و اشتغال در این بخش می توان عبارت توسعه پایدار را برای معدنکاری نیز بسط داد.

از اثرات مثبت صنعت معدن در زندگی امروز می‌توان دریافت که معدن‌کاری و تولید ماده معدنی اولیه در تمام ابعاد زندگی بشریت جایگاه ویژه‌ای دارد.این اثرات می‌توان در بخش های مختلفی از اقتصاد گرفته تا تکنولوژی و صنایع مادر یافت.  علاوه بر آثار مثبت، استخراج و فرآوری مواد معدنی اثرات منفی و مخرب گوناگونی بر محیط پیرامون می‌گذارد . از دیگر موارد مؤثر و منفی که بر روی اجتماع و شرایط زندگی می‌تواند باشد به بیکاری مردم یک منطقه بر اثر اتمام فعالیت معدن کاری نام برد. بنابراین، توسعه پایدار برای حفظ محیط‌زیست و کنترل تبعات اجتماعی و همچنین ایجاد یک اقتصاد پویا در بخش معدن تعریف شد.

معدنکاری به صورت گسترده ای اثرات مثبت و منفی در مباحث پایه ای توسعه پایدار دارد. از اثرات معدنکاری بر اقتصاد، منابع و محیط‌زیست و اجتماع می توان به موارد زیر اشاره کرد(Crowson، 1998) :

اثرات مثبت معدنکاری بر ارکان توسعه پایدار:

توسعه تکنولوژیکی

اشتغال و توسعه مهارت کارگران

تأمین مواد خام برای بسیاری از صنایع

درآمدزایی برای دولت، جامعه و سهامداران

بالا بردن سطح آگاهی و فرهنگی جامعه

ایجاد بستر و زیرساخت های مناسب جهت تأمین آب و مواد غذایی سالم و محیط‌زیست مناسب برای زندگی کارگران

اثرات منفی معدنکاری بر ارکان توسعه پایدار:

آلودگی و تخریب محیط‌زیست

تغییرات آب و هوایی

برهم زدن تعادل اکوسیستم منطقه

از دست دادن منابع

به طور کلی برای توسعه پایدار در معدنکاری باید تلاش شود اثرات مثبت معدنکاری بر توسعه پایدار تقویت و به حداکثر خود رسیده و اثرات منفی آن به حداقل برسد. یک اشتباه متداول در توسعه پایدار معادن وجود دارد که توسعه پایدار را بیشتر به حفاظت از محیط‌زیست مرتبط می دانند ولی باید توجه داشت که ارکان اجتماع و اقتصاد نیز به همان میزان اهمیت دارد و پرداختن به این سه رکن در کنار هم می تواند توسعه ای پایدار را رقم زند(WCED، 1987) . با توجه به روند رشد مفاهیم توسعه پایدار و به وجود آمدن چالشی بزرگ برای جهان در راستای معدن و توسعه پایدار می توان به جرأت گفت که بدون توجه به جنبه های توسعه پایدار فعالیت های معدنی در آینده مختل خواهد شد و بهتر است معادن و شرکت های معدنی هر چه سریعتر با بررسی مدل ها و الگوهای توسعه پایدار به سمت آن گرایش پیدا کنند.